"Bio", "eko", "bez glutenu", "bez laktozy" – te sformułowania dosłownie zalewają sklepowe półki. Jak w dobie zdrowego odżywiania zachować umiar, a kiedy rzeczywiście warto skorzystać z rad dietetyków? Dowiedz się, jak mądrze i z głową robić zakupy.

Coraz więcej osób zaczyna świadomie dokonywać wyborów zakupowych, sięgając po produkty spożywcze. Jeśli ktoś cierpi na nietolerancję pokarmową – sięga np. po produkty bezglutenowe lub takie, które nie zawierają laktozy. Gdy wybieramy jajka, do naszego koszyka coraz częściej trafiają te z chowu w pełni ekologicznego. Według wielu konsumentów na opakowaniu koniecznie musi znaleźć się informacja "bez GMO". Półki sklepowe wręcz uginają się pod ciężarem takich produktów, a my stajemy się niewolnikami zdrowego odżywiania. Jak w tym wszystkim zachować umiar i nie dać się zwariować?

"Smart zakupy" po polsku

Myśląc o mądrym podejściu do robienia zakupów, warto brać pod uwagę kilka kwestii:
• Sporządzaj listę zakupów. Kontroluj przy tym zawartość swojej lodówki. Dzięki temu unikniesz błądzenia między alejkami i kupisz to, co rzeczywiście jest potrzebne. Poza tym zyskasz pewność, że niczego ci zabraknie i nie trzeba będzie wracać do sklepu.
• Rób zakupy po posiłku. Człowiek, który robi zakupy o "pustym żołądku", włoży do koszyka zdecydowanie więcej produktów spożywczych, niż kiedy jest najedzony. Dlatego, jeśli nie chcesz pozbyć się połowy wypłaty – nie idź do supermarketu w porze obiadowej.
• Planuj z głową i… kalendarzem. Przeznacz jeden dzień w tygodniu na większe zakupy, a rzeczy z krótkim terminem ważności uzupełniaj na bieżąco. W ten sposób nic się nie zmarnuje.
• Skorzystaj z rad dietetyka. Jeżeli podejrzewasz u siebie nietolerancję pokarmową bądź chcesz zmienić swój sposób żywienia – udaj się do dietetyka, który rozpisze ci szczegółowy plan. Dowiesz się wówczas, jakie produkty powinny na stałe zagościć w twoim koszyku.
• Porównuj ceny produktów. Gdy zależy ci na tym, aby nie przepłacać – zrób research w ofercie okolicznych sklepów i porównaj ceny – różnice mogą być naprawdę odczuwalne. Nie sugeruj się jednak wyłącznie tym, ile kosztuje dana rzecz – jakość i właściwy skład powinny mimo wszystko stać na pierwszym miejscu.

Ważniejszy tył opakowania niż przód
Niektóre produkty na pierwszy rzut wyglądają tak, jakby zawierały wyłącznie naturalne składniki. Jednak gdy weźmiemy je pod lupę, okazuje się, że w rzeczywistości z "naturą" nie mają wiele wspólnego. Jak zatem nauczyć się odróżniać dobre produkty od tych, które zawierają sztuczne dodatki? Złota zasada jest taka – im mniej składników, tym lepiej. Najważniejszym źródłem informacji o produkcie jest etykieta – możemy z niej wyczytać np. to, ile kalorii ma nasz ulubiony batonik i jakie aromaty zawiera.

Dowiedz się więcej o tym, jak czytać etykiety

Prawidłowo skonstruowana etykieta powinna zawierać przede wszystkim katalog informacji obowiązkowych przewidzianych w przepisach prawa żywnościowego. Do tego powinna być łatwo dostępna, przejrzysta i czytelna dla konsumenta. To ważne, ponieważ często kupujemy różne przekąski dla dzieci, a one… wiadomo – kochają wszystko, co słodkie i kolorowe. Dlatego, zanim sięgniemy po dany produkt, przeczytajmy dokładnie etykietę i nie dajmy się zwieść kuszącemu opakowaniu. Dziś nawet najbardziej kolorowe żelki czy galaretki mogą być barwione naturalnie!

DOBRE SKŁADNIKI W SŁODYCZACH

Jak mądrze wybierać słodycze?
Każdemu z nas od czasu do czasu należy się chwila relaksu ze słodką przekąską. Czekolada poprawia nam nastrój, a co za tym idzie – chętniej czynimy dobre rzeczy. Jak wynika z badania przeprowadzonego przez Kantar Millward Brown na zlecenie marki Wawel, aż 83 proc. Polaków zadeklarowało, że ostatnio uczynili coś dobrego dla innych. "To nie przypadek, że ludzie sięgają właśnie po czekoladę, kiedy są w złym nastroju. Jej spożycie poprawia nasze samopoczucie za sprawą tryptofanu, czyli związku chemicznego odpowiedzialnego za podnoszenie w mózgu poziomu serotoniny" – potwierdza ekspert, dr hab. inż. Agnieszka Filipiak-Florkiewicz, specjalistka ds. technologii żywności i żywienia z Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie, członek Rady Ekspertów firmy Wawel.

Już wiesz, że warto czytać etykiety, dlatego, sięgając po słodycze, stawiaj na te z dobrymi składnikami. Nie powinny zawierać sztucznych aromatów ani barwników oraz emulgatorów. Zwracaj uwagę na olej palmowy - jeśli nie jest niezbędny w danym produkcie, to jeszcze raz zastanów się nad jego zakupem. W słodyczach często spotyka się składniki z dziwnie brzmiącymi nazwami, jednak w tych dobrych produktach znajdziesz naturalne surowce - np. ekstrakty i koncentraty pochodzenia roślinnego, lecytynę z certyfikowanych nasion soi (bez GMO) oraz roślinne substancje żelujące, takie jak agar i pektyny. Czekoladowe słodkości Wawel mają wysoką zawartość kakao, orzeszki arachidowe i naturalne aromaty, w tym olejki (np. miętowy). Dzięki temu wiesz, że to, co trafia do twojego koszyka, jest najwyższej jakości. Tak się właśnie kupuje z głową!

Wraz z rosnącą modą na aktywny tryb życia słyszymy o nich coraz częściej. Jednak nie tylko przy pomocy sportu możemy wyzwolić endorfiny i poczuć się dobrze. Przedstawiamy kilka skutecznych sposobów na pobudzenie hormonów szczęścia do działania.

Naturalne poprawiacze nastroju
Dobroczynnego działania endorfin nikomu chyba nie trzeba przedstawiać. Wywołują pozytywne samopoczucie, sprawiają też, że nawet w pochmurny dzień patrzymy na świat przez szkła różowych okularów. Sekret ich działania najlepiej podsumowała dr Alana Biggers z Medical News Today:

- Endorfiny to naturalne związki chemiczne, które produkuje nasz układ nerwowy, by radzić sobie z bólem i stresem. Często nazywane są "hormonami szczęścia" ponieważ działają jak środki przeciwbólowe oraz poprawiacze nastroju w jednym.

Najczęściej odczuwamy ich działanie po intensywnym wysiłku fizycznym, np. treningu sportowym. Aby jednak cieszyć się nimi w pełni, musimy trenować rozważnie, gdyż jeśli przecenimy możliwości naszego ciała, efekt będzie dokładnie odwrotny. Na szczęście endorfiny uwolnimy także na inne, całkiem przyjemne sposoby, do tego ich efekty kumulują się.

7 sposobów na uwolnienie endorfin

1. Czekolada
Do tej metody na pewno nikogo nie trzeba przekonywać. Smak czekolady skutecznie poprawia humor, ale jej działanie sięga o wiele głębiej. Jak twierdzi dr hab. inż. Agnieszka Filipiak-Florkiewicz z Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie i członek Rady Ekspertów firmy Wawel:

- To nie przypadek, że ludzie sięgają właśnie po czekoladę, kiedy są w złym nastroju. […] Badania wskazują, że niekiedy sam zapach czy konsystencja czekolady wywołują poczucie szczęścia. Dodatkowo, czekolada wspomaga produkcję dopaminy – neuroprzekaźnika, który powoduje dobry nastrój oraz wpływa na wydzielanie fenyloetyloaminy, czyli hormonu, który obecny jest także wtedy, gdy jesteśmy zakochani.

CZEKOLADA

Przeglądając etykiety naszych ulubionych słodyczy, zwróćmy uwagę na ich skład. Najważniejsze, żeby już na pierwszy rzut oka był prosty i czytelny. I tak np. tabliczki gorzkie Wawel zawierają przynajmniej 70 proc. miazgi kakaowej. W czekoladach pełnych, czyli bez nadzień, nie znajdziemy żadnych sztucznych aromatów, barwników ani popularnego wśród innych producentów emulgatora E476, który przyspiesza proces produkcyjny, ale jest sztucznym dodatkiem. Czekolady te zawierają tylko kilka składników: miazgę kakaową, cukier, tłuszcze, lecytynę sojową bez GMO i mleko w proszku - ten ostatni składnik w przypadku czekolady mlecznej. Nie ma w nich natomiast składników budzących coraz więcej kontrowersji w dyskusjach na temat zdrowego żywienia. Odnosi się to zwłaszcza do oleju palmowego oraz emulgatora E476. To proste - krótki skład świadczy o wysokiej jakości wyrobu.

Dowiedz się więcej!

2. Papryka chili
Metoda dla wytrzymałych. Zawarta w papryce chili kapsaicyna pobudza organizm do wydzielania endorfin równie skutecznie, jak czekolada. Jest tylko jeden "haczyk" – im chili ostrzejsze w smaku, tym skuteczniejsze. Być może dlatego lubujący się w pikantnych daniach Meksykanie zdecydowali się połączyć dwa endorfinowe żywioły i jedzą chili zmieszane z gorzką czekoladą.

3. Wino / Mieszkańcy krajów nad Morzem Śródziemnym wiedzą o tym już od dawna, stąd chociażby aperitif serwowany na francuskich stołach przed posiłkiem. Jak udowodnili w 2014 r. irlandzcy naukowcy czasopisma Journal of Neuroscience, ograniczone ilości alkoholu poprawiają nasze samopoczucie bez negatywnych skutków dla zdrowia. Oczywiście przez ograniczoną ilość rozumiemy maksymalnie 1 lampkę (125 ml) wina dziennie, albo… czekoladkę z rumem.

4. Wanilia i lawenda
Także poprzez zmysł węchu możemy uwolnić endorfiny. Szczególnie zapach wanilii oraz lawendy ma kojące działanie. Dlatego możemy je wyczuć np. w niektórych poczekalniach instytucji publicznych. Jeśli jednak nie lubimy nigdzie czekać, po prostu rozpuśćmy odrobinę ekstraktu waniliowego w naszej herbacie albo zapalmy świecę zapachową.

5. Masaż
Relaksujący masaż po stresującym dniu w pracy albo ciężkim treningu będzie miał zbawienny wpływ nastrój. To samo tyczy się jogi oraz akupunktury, które możemy połączyć do tego z aromaterapią. Badaczka endorfin, prof. Candace Pert, zachwalała ich pozytywny wpływ:

- Z moich badań nad endorfinami wynika, że masaż stymuluje naturalne związki chemiczne organizmu, które działają pobudzająco i dobroczynnie na ludzkie samopoczucie.

6. Medytacja
Zatrzymanie się w codziennym biegu i poświęcenie chwili na wewnętrzne wyciszenie również może zdziałać cuda. Medytacja, czyli oczyszczenie głowy ze zbędnych myśli i skupienie się na chwili obecnej, to wbrew pozorom niezwykle trudna sztuka. Warto ją jednak praktykować, gdyż uwalnia endorfiny i znacząco obniża stres. Ponadto, zdaniem dr Aubrey Bailey z American College of Sports Medicine, medytacja tuż przed treningiem pomaga osiągać lepsze wyniki.

7. I na koniec - śmiech
Chyba najprostsza metoda uwalniania endorfin. Nie potrzeba do niej żadnego instruktażu – śmiech to naturalny sposób rozluźnienia mięśni twarzy i wewnętrznego napięcia. Może być niekontrolowany i bez powodu, i tak działa – zresztą, spróbujmy nawet teraz!

Mieszkańcy każdego kraju i kontynentu znajdą chwilę na odrobinę słodkiego zapomnienia, najlepiej w dobrym towarzystwie. Od czekoladowych ciastek aż po owoce durian – zobaczmy, jakimi przysmakami raczą się reprezentanci różnych kultur.

Przyjemność zakodowana w naszym mózgu
Już starożytni Egipcjanie uwielbiali od czasu do czasu przekąsić coś na deser. Obtaczali owoce w miodzie i spożywali je za każdym razem, kiedy humor im nie dopisywał. Faraon Tutenchamon tak bardzo kochał miód, że kilka jego bukłaków znaleziono w grobowcu władcy. Przez stulecia desery na całym świecie wzbogaciły się także o czekoladę, migdały, kremy i galaretki. Skąd to nasze uwielbienie do słodkich przysmaków, niezależnie od miejsca na świecie i kultury?

- […] słodki smak jest pierwszym, który znamy i którego łakniemy już od momentu narodzin (laktoza w mleku matki). Ponadto w trakcie ewolucji wykształcił się u nas mechanizm pozytywnego postrzegania smaku słodkiego. Nasi praprzodkowie utożsamiali go z bezpieczeństwem, ponieważ kojarzył się im z dodawaniem energii i brakiem szkodliwości – twierdzi dr hab. inż. Agnieszka Filipiak-Florkiewicz z Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie, członek Rady Ekspertów firmy Wawel.

Tak więc trudno się dziwić, że na całym świecie słodycze pomagają umilić dzień. Oto kilka przysmaków, których popularność w odległych ojczyznach wciąż nie słabnie.

Alfajores
Te małe ciasteczka maślane znane są niemal we wszystkich krajach hiszpańskojęzycznych, a w Argentynie mają status narodowego przysmaku. Przy ich pieczeniu używa się mąki kukurydzianej, dzięki której, oprócz delikatności, Alfajores posiadają również przyjemną dla podniebienia chrupkość. Ciastka podawane są najczęściej w formie "sandwicha" z masą kajmakową w środku. Jednak odmian jest całkiem sporo, spotyka się np. wersję obtoczoną w czekoladzie oraz zawierającą masę owocową. 11 grudnia mieszkańcy urugwajskiego miasta Minas pobili rekord Guinessa, wypiekając największego Alfajor na świecie – miał 2 metry średnicy, 80 cm wysokości i ważył… aż 464 kg!

Kaab el Ghazal
Przez stulecia wędrowni kupcy z północnej Afryki dostarczali na europejskie stoły wiele słodkich przysmaków – figi, suszone daktyle, migdały, bakalie. Mieszkańcy Maroka do dziś posiadają te smakołyki w swoim menu, uwielbiają też słodkie ciastka. Kaab el Ghazal (czyli po arabsku "róg gazeli") to migdałowe wypieki obtoczone w cukrze pudrze. Mają charakterystyczny, półokrągły kształt, któremu zawdzięczają swoją nazwę. Kaab el Ghazal to ciastko w sam raz na poczęstunek dla gości pod dachem namiotu, nawet jeśli na zewnątrz panuje temperatura 40 st. C.

Salmiakki
Z gorącej Afryki przenosimy się na zimną Północ. Także Skandynawowie lubią desery, choć często mają one słony posmak, nie tylko ze względu na popularność owoców morza wśród mieszkańców Kopenhagi czy Sztokholmu. Salmiakki, inaczej cukierki ze słonej lukrecji, narodziły się w Finlandii, a następnie przez Szwecję i Norwegię zawędrowały do innych krajów północnej Europy. Mają nieco cierpki smak, który na dodatek lekko piecze w język (zawdzięcza to chlorkowi amonu zawartemu w słonej lukrecji). Co ciekawe, pastylki ze słonej lukrecji dawni Finowie uważali za lek na kaszel.

Baklava
Również wschodnie regiony Morza Śródziemnego obfitują w słodkie specjały. W Grecji i Turcji popularna jest np. baklava. Przysmak ten powstaje ze słodkiego, nasączonego miodem ciasta filo, które przekłada się orzechami laskowymi lub pistacjowymi. W krajach muzułmańskich baklava jest szczególnie popularna podczas ramadanu - miesiąca postu. Przed świtem i po zmierzchu słodycze te znikają ze sklepowych półek w błyskawicznym tempie.

Durian
Mieszkańcy takich krajów, jak Indonezja czy Tajlandia, rozsmakowali się w pewnym dziwnym owocu. Durian pachnie… niezbyt przyjemnie (w wielu krajach nie można go przez to nawet wnosić do restauracji czy hoteli), na dodatek posiada pokrytą kolcami skórę. Pod odpychającą powierzchnią kryje się jednak delikatny kremowy miąższ, którego smak można porównać z migdałowym budyniem. Dzięki niemu durian jest jednym z najbardziej pożądanych i najdroższych owoców świata. Co roku w Tajlandii odbywa się nawet prestiżowy konkurs na najwspanialszy okaz tego owocu.

Na koniec polska specjalność
Na szczęście nie musimy podróżować na drugi koniec świata, by uraczyć się pysznymi przysmakami. W Polsce wśród ulubionych słodyczy wciąż króluje czekolada, którą wybiera prawie połowa z nas (a dokładniej 46 proc. – badanie ARC Rynek i Opinia). Według raportu BGŻ BNP Paribas statystyczny Polak zjadł w 2018 r. aż 6,3 kg tego przysmaku. Z kolei jedną z ulubionych marek Polaków, wg plebiscytu magazynu "Wiadomości Handlowe", są czekoladki nadziewane Malaga, Kasztanki i Tiki Taki (badanie Ulubiona Marka Polaków/Polek 2019, instytut GfK Polonia, kategoria "cukierki czekoladowe"). Jesteśmy też w doborze słodkich produktów coraz bardziej wymagający. Sprawdzamy etykiety i kupujemy czekoladę, która zawiera jak najwięcej dobrych, naturalnych składników (kakao, orzeszki arachidowe). Do jej wyjątkowego smaku zaś nikt nie musi nas przekonywać.

Dowiedź się więcej - poznaj niezwykłą historię czekolady!